ارلن یکی از کاربردی‌ترین وسایل در آزمایشگاه است. این وسیله اولین بار توسط یک شیمی‌دان آلمانی به نام امیل ارلن مایر در سال ۱۸۶۰ طراحی و به نام او نام‌گذاری شد. این وسیله ظرفی مخروطی شکل با دهانه و گردن نسبتاً باریک و در حجم‌های مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد. به‌طورکلی می‌توان گفت ظاهر این وسیله، قیفی شکل است. از این وسیله در جهت مخلوط کردن، نگهداری و نیز حرارت دادن مایعات (به دلیل مقاومت گرمایی بالا) مانند انواع بالن، استفاده می‌شود.
همچنین لازم به ذکر است که حالت مخروطی این وسیله موجب می‌شود که محلول مورد آزمایش کمتر با آلودگی‌های محیط تماس داشته باشد. همچنین این حالت به جلوگیری از خروج مایع از ظرف هنگام ارتعاشات و ضربات ناخواسته کمک می‌کند. ارلن‌ها می‌توانند ساده یا مدرج باشند. ارلن‌های مدرج علاوه بر استفاده‌های عادی به تعیین حجم نمونه توسط کاربر نیز کمک می‌کنند. نوعی از این فلاسک‌ها با درپوش‌های لاستیکی یا چوب‌پنبه‌ای وجود دارند. از این نوع ارلن برای نگهداری طولانی‌مدت محلول استفاده می‌کنند.
ارلن مایرهای متفاوت
همان‌طور که گفته شد ارلن‌ها ابزارهای بسیار پرکاربرد در هر آزمایشگاه به شمار می‌روند. اولین طراحی ارلن مایر به‌صورت وسیله‌ای با یک قاعده پهن، بدنه‌ی مخروطی شکل و دهانه‌ای استوانه‌ای بود. این طراحی در ارلن‌های رایج نیز حفظ‌شده است اما تولیدکنندگان مختلف، با در نظر داشتن کاربردهای متفاوت این وسیله، تغییراتی در طراحی این ابزار اعمال کرده‌اند. برخی از این طرح‌ها عبارت‌اند از:
- دهانه پهن
ارلن دهانه‌گشاد یکی از انواع ارلن‌هایی است که قسمت دهانه‌ی آن نسبت به سایر نمونه‌های معمولی، پهن‌تر است. این طراحی باعث می‌شود تا ریختن نمونه در این مدل راحت‌تر صورت گیرد. بنابراین ارلن‌های دهانه پهن اغلب برای ذخیره‌ی مواد و نمونه‌ها مناسب هستند.
- دهانه باریک
این مدل به دلیل باریک بودن دهانه، برای مخلوط کردن و جوشاندن مواد آزمایشگاهی مناسب هستند. گردنه باریک این ابزار موجب می‌شود تا با چرخاندن این وسیله، محتوای داخل آن بدون خطر ریختن مخلوط شود. همچنین اگر این ارلن از جنسی ساخته‌شده باشد که امکان جوشاندن نمونه در آن وجود داشته باشد، بخارهای داغ در بخش بالایی فلاسک متمرکز و فشرده می‌شوند و میزان از دست رفتن محلول کاهش پیدا می‌کند.
- Fernbach
ارلن‌های Fernbach نیز نوعی دیگری از فلاسک‌های ارلنی هستند که قاعده‌ی پهن‌تری نسبت به ارلن‌های معمول دارند.
- خلأ
ارلن‌های خلأ یا بوخنر دارای طراحی متفاوتی هستند. ساختار این وسیله به‌گونه‌ای است که در یک سمت دهانه، یک خروجی جهت اتصال به پمپ خلأ وجود دارد. از این فلاسک برای جداسازی مواد جامد یا ناخالصی‌ها از فاز مایع استفاده می‌شود.
کاربرد ارلن
این وسیله برای طیف وسیعی از کاربردهای آزمایشگاهی مناسب است. قاعده‌ای پهن و دهانه‌ای باریک، باعث می‌شود تا با چرخاندن ظرف، احتمال بیرون ریختن محتویات آن بسیار کم باشد. علاوه بر این، با گرم کردن نمونه، بخار مایع در قسمت فوقانی آن متراکم می‌شود و باعث کاهش اتلاف حلال می‌شود. به‌طورکلی، کاربردهای مهم ارلن در آزمایشگاه‌ها عبارت است از؛ مخلوط کردن نمونه‌ها و تیتراسیون، جوشاندن و یا گرم کردن نمونه‌ها، آماده‌سازی محیط کشت و تهیه کشت میکروبی و سلولی، نگهداری نمونه و مایعات آزمایشگاهی و جمع کننده محصول تقطیر در عمل تقطیر و یا جمع کننده مایع خارج‌شده از قیف جداکننده در هنگام عمل استخراج نیز استفاده می‌شود.
ازنظر جنس این وسیله نیز می‌توان گفت، ارلن مایر شیشه‌ای اغلب برای کاربردهای میکروبیولوژی (classical microbiological methods) و در مواردی که امکان اتوکلاو کردن ظروف و استفاده مجدد آن وجود دارد، مناسب هستند. همچنین، لازم به ذکر است که نوع شیشه‌ای این وسیله نسبت به ارلن‌هایی که از جنس پلاستیک ساخته‌شده‌اند، برای اکسیژن‌رسانی به کشت مناسب‌تر است. بااین‌وجود ارلن‌های پلاستیکی در مواردی که مسئله آلودگی بسیار مورد تأکید است، مورداستفاده قرار می‌گیرند. چراکه می‌توان آن‌ها به‌صورت یک‌بارمصرف، استفاده کنید. ارلن‌های پلاستیکی از مواد مختلفی مانند پلی‌پروپیلن (PP)، پلی کربنات (PC) یا پلی‌اتیلن ترفتالات گلیکول (PETG) ساخته می‌شوند.
کلاس A و B
لازم است بدانید، شیشه‌آلات آزمایشگاهی ازجمله ارلن در دو کلاس A و B تولید می‌شوند. این کلاس‌بندی بر اساس مقررات موسسه‌ی استاندارد بین‌المللی ASTM صورت گرفته است. ارلن‌های کلاس B برای کاربردهای عمومی آزمایشگاهی و در مواردی که نیاز نیست، ارلن برای مدت طولانی با نمونه و مواد شیمیایی در تماس باشد مورداستفاده قرار می‌گیرد. ارلن‌های کلاس B اغلب از جنس شیشه سودالایم (شیشه آهک سود دار) ساخته می‌شوند. در مقابل، ارلن‌های کلاس A از مقاومت حرارتی و شیمیایی بالاتری برخوردار هستند و برای ذخیره‌سازی طولانی‌مدت محلول‌ها، مناسب هستند. این ارلن‌ها نسبت به ارلن‌های کلاس B دقت بیشتری داشته و بازه‌ی کالیبراسیون آن‌ها نیز طولانی‌تر است. ارلن مایرهای کلاس A عمدتاً از بوروسیلیکات ساخته می‌شوند.
تفاوت ارلن با بشر، بالن و استوانه مدرج
ارلن‌های آزمایشگاهی به‌واسطه‌ی شکل آن‌ها سرعت تبخیر مایع داخل آن بسیار کمتر از بشر است و بدون ترس بیرون ریختن محتوای آن می‌تواند چرخیده شود. همچنین اختلاف اصلی آن با بشر این است که می‌توان آن را با درپوش‌های لاستیکی یا چوب‌پنبه پوشاند و محتوای فلاسک را مخلوط کرد و یا به‌راحتی از جایی به‌جای دیگر انتقال داد. همچنین ارلن را معمولاً تحت گرمایش بسیار زیاد قرار نمی‌دهند و در این حالت باید از بالن‌ها و یا اصطلاحاً فلاسک فلورانس (Florence flask) استفاده کرد. اما مزیت ارلن‌ها نسبت به فلاسک فلورانس این است که به‌واسطه‌ی شکل آن احتمال کمتری برای سرازیر شدن وجود دارد. در انتها تفاوت این وسیله با استوانه مدرج در این نکته است که از ارلن مدرج می‌توان برای تعیین تقریبی حجم مایع استفاده کرد اما استوانه مدرج به‌منظور اندازه‌گیری دقیق حجم مایعات در آزمایش‌ها به کار می‌رود.
نتیجه‌گیری
به‌عنوان سخن آخر خوب است در مورد ظرفیت ارلن‌ها نیز نکاتی گفته شود. ارلن‌ها در ظرفیت‌های بسیار متنوعی عرضه می‌شوند. اگر برای نگهداری نمونه و یا مخلوط کردن از آن استفاده می‌شود، بهتر است ظرفیت آن باید متناسب با مقدار نمونه انتخاب گردد. اما در رابطه با کشت‌های سلولی هرچه نیاز به هوادهی کشت بیشتر باشد، حجم کمتری از این وسیله باید پر شود. چراکه به‌عنوان یک قاعده کلی، پر کردن بیش از یک‌پنجم ظرفیت اسمی، برای کشت‌های میکروبی مجاز نیست. بنابراین هنگام استفاده از ارلن آزمایشگاهی بهتر است کاربرد خود را در نظر گرفته و بر اساس آن ظرفیت موردنظر خود را انتخاب کنید.
