انواع بالن یا فلاسک‌های آزمایشگاهی از لوازم بسیار پرکاربرد در هر آزمایشگاهی محسوب می‌شوند و وجود آن‌ها لازم و ضروری است. شناخت و اطلاعات لازم در مورد انواع فلاسک و بالن‌های آزمایشگاهی به استفاده بهتر از آن‌ها در آزمایشگاه‌ها و انتخاب بالنی مناسب، کمک می‌کند. فلاسک‌های آزمایشگاهی برای ساختن محلول‌ها، نگهداری محلول و حتی انجام واکنش‌های شیمیایی مورداستفاده قرار می‌گیرند. همه فلاسک‌ها تقریباً دارای شکل کلی و یکسان هستند. به‌عنوان‌مثال؛ شکل ظاهری آن‌ها به‌صورت کروی (گرد) است. دارای گردنی بلند و بسته به نوع بالن، باهم تفاوت‌های کوچکی دارند. بالن‌های آزمایشگاهی در دو جنس شیشه‌ای و پلاستیکی ساخته می‌شوند.
انواع فلاسک‌های آزمایشگاهی
از انواع این بالن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ته گرد
- حجمی (ژوژه)
- بالن فلورانس و ته صاف
- سر سمباده‌ای
- خلأ (اشلنک یا لوله اشلنک)
- کجلدال
- تقطیر
همچنین لازم به ذکر است هرکدام از انواع فلاسک‌های نام‌برده، به شکل‌های یک دهانه، دو دهانه، سه دهانه و نیز چهار دهانه وجود دارند که بسته به استفاده، می‌توان از هرکدام انواع بالن استفاده کرد. وجود این دهانه‌ها، کاربردهای مختلفی دارند. به‌عنوان‌مثال کاربردی مانند ورود چند ماده باهم و یا خروج ماده‌ای دیگر، دارند.
فلاسک ته گرد (Round-bottom flask)
یکی دیگر از انواع بالن آزمایشگاهی بالن ته گرد یکی دیگر از انواع بالن‌هاست که معمولاً برای حرارت دادن به مایعات استفاده می‌شود. برای استفاده از این بالن، باید آن را روی شعله نگه داشت و ازآنجایی‌که ته آن، گرد است، امکان قرار دادن آن روی سطوح وجود ندارد و به همین دلیل باید از روش‌های دیگری مانند استفاده از گیره برای نگهداری آن استفاده کرد. گرد بودن ته این بالن، باعث رسیدن یکنواخت حرارت به مایع درون ظرف می‌شود و همین گرد بودن، باعث می‌شود که مقاومت ظرف در برابر شکستن در اثر حرارت، افزایش یابد. ویژگی دیگر بالن ته گرد، مقاومت بالا در برابر شکستن در اثر خلأ است. بالن ته گرد برای تقطیر بسیار مورداستفاده قرار می‌گیرد.
فلاسک حجمی (Volumetric flask)
بالن ژوژه یا بالن حجمی دسته‌ای از انواع بالن آزمایشگاهی هستند که برای ساخت محلول‌ها با غلظت معیّن و همچنین برای نگهداری یک حجم دقیق در یک درجه حرارت خاص از آن استفاده می‌شود. این فلاسک‌ها معمولاً گلابی شکل با انتهایی تخت بوده و از شیشه یا پلاستیک با رنگ‌های مختلف ساخته می‌شوند. این نوع بالن دارای یک گردن بلند است که روی آن خط نشانه‌ای قرار دارد. بالن‌های حجمی دقت بالایی داشته و فقط می‌توان حجم نوشته‌شده روی آن را به کمک آن از محلول حجم‌سنجی کرد.
برای این نوع بالن درپوش پلاستیکی طراحی‌شده است تا بتوان در هنگام محلول سازی آن را به‌راحتی تکان داده و محلول را هم زد. فلاسک ژوژه شیشه‌ای عموماً بی‌رنگ هستند و به دو صورت ساده یا شفاف و کهربایی رنگ وجود دارند. برای ترکیبات حساس به نور مانند نیترات نقره یا ویتامین A از نوع رنگی و کهربائی آن استفاده می‌گردد. بالن حجمی شیشه‌ای در مقایسه با بالن ته صاف دارای گردنی باریک و بلندتر هستند.
فلاسک سر سمباده‌ای (Flasks with standard taper joints)
هرکدام از بالن‌ها ممکن به شکل رداژدار یا سرسمباده نیز موجود باشند. این نوع از انواع بالن قابلیت اتصال درب برای بسته شدن را نیز دارند. با توجه به سر سمباده‌ای آن‌ها، قابلیت اتصال برای این بالن‌ها با توجه به استانداردهای اتصال نیز فراهم‌شده است.
فلاسک کجلدال و خلأ
بالن کجلدال، بالنی گرد با گردن بلند و دهانه رداژدار که برای اندازه‌گیری نیتروژن موجود در مواد شیمیایی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این بالن در فرآیندی به اسم فرآیند کجلدال برای اندازه‌گیری هیدروژن استفاده می‌شود. برای استفاده از این بالن و فرآیند، لازم است که به توصیه‌ها و فرآیند آن توجه کرد. می‌توان توضیحات تکمیلی مورد این فرآیند را در منابع دیگر یافت. بالن خلأ یکی دیگر از انواع بالن آزمایشگاهی است که دارای یک لوله جانبی، برای تخلیه گازهای درون بالن و یا پر کردن درون بالن با گازی هدفمند مانند نیتروژن یا آرگون استفاده می‌شود. در این فلاسک معمولاً لازم است تا شیرها و دریچه‌ها مقداری چرب شوند تا نشتی گاز اتفاق نیفتد.
فلاسک تقطیر
بالن تقطیر، یکی از انواع بالن با یک لوله کناری است که کاربرد آن مانند بالن ته گرد است. لوله جانبی آن، برای خروج مواد گازی است. بالن قرع نیز بالنی است که بیشتر برای تقطیر استفاده می‌شود. فرآیند عملکرد در این بالن به این شکل است که بعد از خروج گازها از ماده، این گازها دوباره میعان شده و از لوله خروجی، خارج می‌شوند.
نتیجه‌گیری
همان‌طور که گفته شد، بالن‌های آزمایشگاهی برای مصارف گوناگونی استفاده می‌شوند. به‌عنوان‌مثال؛ از فلاسک تقطیر برای تقطیر و تعیین نقطه‌جوش، از بالن حجمی برای رقیق کردن و ساخت محلول‌ها با غلظت مشخص و معین، از فلاسک کجلدال برای تعیین نیتروژن موجود در مواد و از بالن ته صاف برای جوشاندن مایعات استفاده می‌شود. همچنین ازنظر قیمت این فلاسک‌ها باید گفت با توجه به جنس آن‌ها، میزان حجم فلاسک و نوع کاربرد با قیمت‌های متفاوتی در بازار فروش، عرضه می‌شوند. در پایان، امیدواریم بامطالعه این مقاله اطلاعات لازم و مفیدی را کسب کرده باشید.
