خون بند ناف خون جفتی است که در جنین در حال تکوین داخل رحم، جریان دارد. این خون حاوی سلول‌های بنیادی و سلول‌های خون‌ساز بسیار مفیدی است که می‌تواند برای درمان انواع بیماری‌ها مورداستفاده قرار بگیرد. ازجمله بیماری‌هایی که می‌توان با استفاده از سلول‌های بنیادی موجود در این خون درمان کرد، عبارت‌اند از؛ اختلالات سلول‌های بنیادی، کم‌خونی آپلاستیک، کم‌خونی فانکونی، هموگلوبینوری حمله‌ای شبانه (PNH)، لوسمی حاد، AML، ALL، لوسمی مزمن، CML، بیماری‌های نقص در تولید لنفوسیت‌ها، لنفوم هوچکین، ناهنجاری‌های ارثی گلبول‌های قرمز، اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی، سندروم کاستمن، نقص ارثی پلاکتی، اختلالات پلاسما سل، سندروم لش نیهان، هیپوپلازی غضروف، بیماری آلزایمر، دیابت، پارکینسون، صدمات نخاعی، سکته‌های قلبی و مغزی، بیماری‌های کبدی، دیستروفی عضلانی و برخی از بیماری‌های عفونی-تنفسی مانند بیماری کرونا ویروس.
تحقیقات بسیاری در این حوزه انجام‌گرفته است که نشان می‌دهند بند ناف در بیماری کووید ۱۹ مؤثر است. به عبارتی دقیق‌تر، تزریق سلول‌های بنیادی بند ناف نوزادان تازه متولدشده، احتمال بهبود بیماران مبتلابه کووید ۱۹ را دو برابر می‌کند. سلول‌های بنیادی موجود در خون بند ناف به دلیل قابلیت فوق‌العاده‌ای که برای تجدید و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده دستگاه تنفسی دارند، گزینه‌های مناسبی برای بیماران این حوزه محسوب می‌شوند. در این شیوه‌ی درمانی واکنش ایمنی نرمال بدن را احیا و پیچیدگی‌های خطرناک بیماری را معکوس می‌کنند. بنابراین پیوند داخل وریدی سلول‌های بنیادی بند ناف، برای بیماران مبتلابه کووید ۱۹، بالأخص بیماران دارای علائم حاد بسیار مؤثر بوده است.
خصوصیات سلول‌های بنیادی بند ناف
همان‌طور که گفته شد، استفاده از سلول‌های بنیادی بند ناف نوزاد، به‌عنوان یکی از منابع سلولی جهت درمان بیماری‌های هماتولوژی و سایر بیماری‌ها به شمار می‌رود. سلول‌های بنیادی که از بند ناف گرفته می‌شوند بسیار پرتوان و نامیرا هستند. همچنین در اثر تکثیرهای پی‌درپی دچار پیری نمی‌شوند، به‌طوری‌که با تزریق یا جایگزینی آن‌ها در بافت‌هایی که آسیب جدی دیده‌اند، می‌توان به بهبودی و تشکیل سلول‌های جدید بافت نیز کمک کرد. سلول‌های بنیادی خون‌ساز، با قابلیت خود نوسازی و تمایز به‌تمامی رده‌های خونی بالغ، موجب حفظ سیستم ایمنی بدن، عملکرد بافتی و هموستاز خونی در تمام طول عمر موجود زنده می‌شوند. همچنین دستیابی به سلول‌های بنیادی موجود در خون بند ناف بسیار آسان است. این سلول‌ها ارزش بالایی در درمان بیماری‌های بدخیم و غیر بدخیم دارند.
نکته بسیار مهم در استفاده از این سلول‌ها این است که به‌طورمعمول سلول‌های بنیادی مشتق از مغز استخوان و خون محیطی باید با گیرنده پیوند، سازگار باشند. چراکه به‌منظور جلوگیری از رد پیوند ازنظر آنتی‌ژن‌های لکوسیت انسانی (HLA) این سازگاری اهمیت بسیاری دارد. در طول دو دهه اخیر، مطالعات مختلفی نشان داده‌اند که خون موجود در بند ناف جنین، منبعی غنی از سلول‌های بنیادی خون‌ساز است و ازآنجاکه خون بند ناف به‌راحتی به دست می‌آید و الزامات کمتری برای سازگاری با پیوند HLA نیاز دارد. به همین خاطر استفاده از سلول‌های بنیادی آن رو به افزایش است.
استفاده از خون بند ناف جنین
استفاده از سلول‌های موجود در بند ناف نیازمند اجرای یک روش استاندارد برای جمع‌آوری و نگهداری است. چراکه نگهداری خون قبل و در طول مدت جداسازی سلول‌ها بسیار حساس و حیاتی است. درجه آسیب‌پذیری سلول‌های بنیادی در محیط خارج از بدن در فاصله گرفتن خون تا جداسازی و فریز، با زمان نگهداری و درجه حرارت آن ارتباط مستقیم دارد. بهترین درجه حرارت برای نگهداری خون بند ناف نوزاد ۲۲ الی ۱۲ درجه تا زمان ۴۸ ساعت است. همچنین لازم به ذکر که در بین انواع سلول‌های بنیادی موجود در بند ناف نوزاد، سلول‌های کشنده طبیعی (NK) هستند که دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی‌اند. سلول‌های کشنده طبیعی می‌توانند سلول‌های سرطانی و سلول‌های آلوده به ویروس را مورد هدف قرار دهند.
با شیوع ناگهانی ویروس‌هایی مانند ویروس کرونا، تحقیقات در مورد خاصیت این سلول‌ها برای درمان و بهبودی بیماران بیشتر از گذشته پا به عرصه علمی نهاده است. پس از عفونت با ویروس‌هایی مانند آنفلوانزا و کووید ۱۹، سلول‌های عملکردی NK به‌عنوان یک اثر ذاتی عمل می‌کنند که مسئول تنظیم واکنش‌های ضدویروسی هستند. این مسئله نشان‌دهنده آن است که سلول‌های NK به‌عنوان بازیگران اصلی فعال در ایمونوتراپی ضد میکروبی هستند. همچنین پژوهشگران تا جایی پیشرفته‌اند که این سلول‌ها را به یک محصول سلولی به نام CAR-NK برای درمان انواع خاصی از سرطان تبدیل کرده‌اند.
نتیجه‌گیری
به‌عنوان سخن پایانی لازم به ذکر است که امروزه تحقیقات گسترده‌ای به‌منظور درمان بیماری‌ها، ضایعات عصبی، ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده قلبی و استخوانی، ترمیم سوختگی‌ها و ضایعات پوستی، ترمیم لوزالمعده و ترشح انسولین با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بند ناف و سایر انواع سلول‌های بنیادی یک فرد بالغ در حال انجام است. همان‌طور که در مقاله اشاره شد، خون موجود در بند ناف جنین منبعی در دسترس از سلول‌های بنیادی خون‌ساز است که مزایای زیاد دارد. اما این خون دارای برخی محدودیت‌ها نیز هست. یکی از محدودیت‌ها شامل حجم کم و تعداد کم سلول‌های بنیادی موجود در خون بند ناف است که منجر به پیوندپذیری آن با سرعت بسیار کم و کند می‌شود. با توجه به این محدودیت، بسیاری از محققان به دنبال عواملی هستند که باعث تسریع پیوندپذیری و افزایش تعداد مطلق سلول‌های بنیادی خون بند ناف شوند. امیدواریم بامطالعه این مقاله اطلاعات مفیدی کسب کرده باشید.
