مننژ لایه محافظت‌کننده اطراف مغز و نخاع است. مننژیت بیماری ناشی از عفونت لایه مننژ توسط میکروارگانسیم‌ها است. این بیماری می‌تواند در اثر عفونت باکتریایی، قارچی و یا ویروسی ایجاد شود. بیماری‌مننژیت حاد باکتریایی شایع‌ترین شکل مننژیت است. مننژیت‌باکتریایی می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. عفونت ناشی از مننژیت می‌تواند باعث تورم بافت‌های اطراف مغز شود. این به نوبه خود در جریان خون اختلال ایجاد می‌کند و می‌تواند منجر به فلج یا سکته شود. در صورتی‌که این بیماری به سرعت تشخیص داده شود، می‌توان از پیشروی آن جلوگیری کرد. در ادامه به بررسی عوامل ایجاد کننده این بیماری و همچنین روش‌های تشخیص آن می‌پردازیم.
مننژ چیست و مننژیت چگونه ایجاد می شود؟
همان‌طور که پیشتر گفته شد، مننژ به غشا در برگیرنده مغز و نخاع گفته می‌شود. مننژ، سیستمی متشکل از چند لایه بوده که اطراف سیستم مرکزی(مغز و نخاع) را در بر می‌گیرد. مننژ وظیفه محافظت، تغذیه و کاهش ضربه مغزی را بر عهده دارد.
مننژیت، التهاب (تورم) غشاهای محافظ پوشاننده مغز و نخاع است. عفونت باکتریایی یا ویروسی مایع اطراف مغز و نخاع معمولاً باعث تورم می‌شود. با این حال، جراحات، سرطان، داروهای خاص و سایر انواع عفونت‌ها نیز می‌توانند باعث ایجادمننژیت شوند. دانستن علت خاص این بیماری بسیار مهم است زیرا درمان بسته به علت آن متفاوت است.
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی(WHO)، میزان بروز مننژیت در سراسر جهان تقریبا ۸۲ میلیون مورد در سال است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) تخمین می‌زند که سالانه بیش از ۱/۲ میلیون مورد مننژیت‌باکتریایی که شایع‌ترین نوع این بیماری است در سراسر جهان اتفاق می‌افتد.
چه چیزی باعث مننژیت می شود؟
عوامل مختلفی می‌توانند در بروز بیماری مننژیت موثر باشند. این بیماری می‌تواند در اثر آلودگی ویروسی، باکتریایی، قارچی، انگلی، آمیبی ایجاد شود. اما معمولا مننژیت‌باکتریایی رایج تر، و کشنده تر از سایر عوامل است.
انواع مننژیت
همان‌طور که گفته شد عوامل مختلفی می‌تواند در بیماری مننژیت دخیل باشند. در ادامه میخواهیم به بررسی عوامل ایجاد‌کننده و نوع آن بپردازیم.
مننژیت باکتریایی
مننژیت‌باکتریایی شایع‌ترین شکل مننژیت است. تقریبا ۸۰ درصد از مبتلایان، درگیر مننژیت باکتریایی است. مننژیت باکتریایی می تواند زندگی فرد را تهدید کند.باکتری‌هایی که باعث ایجاد آن می شوند عبارتند از:
استرپتوکوکوس پنومونیه
استرپتوکوکوس گروهB
نایسریا مننژیتدیس
هموفیلوس آنفولانزا
لیستریا مونوسایتوژنز
اشرشیا کلای
مایکوباکتریوم توبرکلوزیس
به طورکلی نوزادان در مقایسه با سایر گروه‌های سنی در معرض خطر بیشتری هستند. با این حال افراد در هر سنی ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.
مننژیت ویروسی
ویروس‌های گروه انتروویروس باعث ۸۵ درصد موارد بیماری مننژیت‌ویروسی می‌شوند. این موارد بیشتر در تابستان و پاییز رایج هستند و عوامل ایجاد کننده این بیماری عبارتند از:
کوکساویروس های گروه A
کوکساویروس های گروهB
اکو ویروس ها
اکثر افرادی که دچار مننژیت‌ویروسی می‌شوند بدون درمان به خودی خود بهبود می‌یابند. با این حال هر فردی که علائم مننژیت را دارد باید فورا به پزشک مراجعه کند زیرا هر نوع از مننژیت می‌تواند جدی باشد. نوزادان کمتر از یک ماه و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر در معرض بیماری مننژیت ویروسی هستند.
مننژیت قارچی
مننژیت قارچی می‌تواند پس از انتشار عفونت قارچی از جایی از بدن به جای دیگر منتقل شود و ایجاد آلودگی کند. عوامل ایجاد کننده این بیماری عبارتند از : کریپتوکوکوس، هیستوپلاسما، بلاستومایسس، کوکسیدئیدس و کاندیدا هستند.
هر فردی می‌تواند به مننژیت‌قارچی مبتلا شود اما افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند در معرض خطر بیشتر هستند. برخی از عوامل مانند داروها و یا جراحی می‌توانند سیستم ایمنی را تضعیف کنند. ویروس HIV و سرطان نمونه‌هایی هستند که می‌توانند بدن را تضعیف کنند.
مننژیت انگلی
این نوع از مننژیت کمتر از مننژیت‌ویروسی یا باکتریایی رایج است و به علت انگل‌هایی است که در خاک، مدفوع و بعضی حیوانات و مواد غذایی مانند حلزون، ماهی خام، مرغ یافت می‌شود. رایج‌ترین عوامل ایجاد کننده مننژیت‌انگلی عبارتند از : آنژیوسترونژیلوس کانتونسیس، گناتوستوما اسپینیژروم، شیستوزوم و شرایط کسیتیکروکوسیس، تاکسوکاریاسیس، بایلیساسکاریس، پاراگونیمیاسیس.
مننژیت آمیبی
یک نوع بسیار نادر مننژیت‌انگلی، مننژیت آمیب است، که از عوامل تهدید کننده زندگی است. این نوع زمانی ایجاد می‌شود که فرد در دریاچه‌ها، رودخانه‌ها یا حوضچه‌های آلوده شنا می‌کند و آمیب از طریق بینی به داخل بدن راه پیدا می‌کند. انگل می‌تواند بافت مغزی را از بین ببرد و در نهایت باعث اختلالات، تشنج و سایر علائم جدی شود. شایع‌ترین گونه شناخته شده Naegleries fowleri است.
راه های تشخیص مننژیت
این بیماری در صورتی که به موقع تشخیص داده شود قابل درمان است و از پیشروی آن می‌توان جلوگیری کرد. راه‌های مختلفی برای تشخیص این بیماری وجود دارد که عبارتند از:
- بررسی مایع مغزی نخاعی : برای تشخیص دقیق‌تر بیماری مننژیت، ممکن است به برداشت مایع مغزی نخاعی نیاز باشد. در بیماران مبتلا به مننژیت، مایع مغزی نخاعی اغلی میزان گلوکز کمتر، تعداد گلبول های سفید بیشتر و پروتئین بیشتری دارد.
- تصویربرداری: سی تی اسکن یا ام آر آی سر ممکن است التهاب یا تورم ناشی از مننژیت را نشان دهد.سی تی اسکن یا تصویربرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه یا سینوس ها ممکن است عفونت در سایر نواحی مرتبط با بیماری را نشان دهد.
- کشت خونی: برای بررسی وجود میکروارگانسیم ها همچون باکتری، نمونه‌های خونی در ظرف‌های خاصی قرار داده می‌شوند. نمونه خونی همچنین روی یک اسلاید قرار گرفته و بعد از رنگ‌آمیزی برای وجود باکتری‌ها زیر میکروسکوپ قرار می‌گیرد.
نتیجه گیری:
بیماری مننژیت با التهاب غشا(مننژ) اطراف مغز یا نخاع مشخص می‌شود. این التهاب می‌تواند توسط انواع مختلفی از باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچها یا تومورهای بدخیم ایجاد شود. برای تشخیص این بیماری، از راه‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد. در صورتی که تشخیص این بیماری سریعا انجام شود روند درمان نیز سریع‌تر بوده و میزان درگیری بیمار کمتر است. برای تشخیص این بیماری می توان با خرید کیت تشخیص‌مننژیت سنا تشخیص آزما استفاده کرد.