با پیشرفت مطالعات محققان، شاهد ساخت و تولید واکسن‌های جدید علیه ویروس کرونا ۲۰۱۹، خواهیم بود. با توجه به نتایج حاصل از واکسیناسیون علیه ویروس کرونا، هر روز روند اینکار بهتر و با سرعت بیشتری انجام می‌شود. با پیشرفت مطالعات، محققان درصدد تولید واکسنی با پایین‌ترین عوارض و بالاترین تاثیرگذاری هستند. یکی از واکسن‌های جدید که به تازگی ارائه شده واکسن اسپایکوژن است. این واکسن فاز اول و دوم مطالعات بالینی خود را پشت‌سر گذاشته و در انتظار تایید برای استفاده عمومی است. در مقاله پیش رو سعی داریم تا واکسن اسپایکوژن را موردبررسی قرار دهیم.
واکسن اسپایکوژن چیست؟
واکسن کرونا اسپایکوژن تولیدی شرکت سیناژن با همکاری شرکت vaxin استرالیا است. این واکسن حاوی قسمتی از ویروس کرونا (پروتئین spike) است.در ساخت واکسن اسپایکوژن، از خود ویروس زنده و یا کشته شده استفاده نشده است. واکسن اسپایکوژن، نخستین واکسن کرونای بخش خصوصی ایران اسن که موفق به دریافت مجوز مصرف اضطراری از سازمان غدا و دارو شده است.
وجود پروتئین spike در سطح ویروس کرونا (SARS-CoV-۲) یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ساختمانی این ویروس است. بنابراین، پروتئین spike می‌تواند یک هدف مناسب برای تهیه انواع واکسن علیه بیماری کرونا باشد.
درادامه به بررسی نحوه عملکرد و ساختار این واکسن می‌پردازیم.
نحوه عملکرد واکسن اسپایکوژن چگونه است؟
همان‌طور که گفتیم واکسن اسپایکوژن حامل پروتئین سطحی spike است. پس از تزریق واکسن، پروتئین spike در بدن انواعی از سلول‌های ایمنی به نام سلول‌های عرضه کننده آنتی ژن (APC) جمع آوری می‌شود. در قدم بعدی، این سلول‌ها بخش‌هایی از پروتئین spike را در سطح خود عرضه می‌کنند. پس از عرضه، این رسپتورها توسط سلول‌های T naive شناسایی می‌شود. سپس با تولید IL-4، سلول T naive به TH2 تمایز پیدا می‌کند.
پس از فعال شدن سلول‌های TH2، بخش‌های مختلف دیگر سیستم ایمنی نیز فراخوانده می‌شود. در ادامه، سلول‌های TH2 با اتصال به سلول B و با ترشح IL-4 و IL-13 باعث ایجاد آنتی‌بادی یا پادتن علیه پروتئین spike می‌شود.
با پایان یافتن عفونت، سلول‌های B و T نیز از بین می‌روند اما تعدادی از این سلول‌های دفاعی باقی خواهند ماند که به آن‌ها سلول‌های خاطره می‌گویند. پاسخ سلول‌های خاطره در زمان مواجهه‌ی بعدی با همان ویروس، سریعتر و شدیدتر خواهد بود و باعث می‌شود که ویروس در مواجهه دوم کاملاً از بین‌برود.
پس از تزریق واکسن کرونا اگر ویروس به بدن فرد واکسینه وارد شود، سیستم ایمنی بدن به سرعت فعال‌شده و با ترشح پادتن و غیرفعال کردن سلول‌های آلوده به ویروس، از گسترش آن در بدن فرد جلوگیری می‌کند.
ادجوانت مورد استفاده در واکسن
به همراه واکسن، افزودنی استانداردی به نام ادجوانت استفاده می‌شود. که ایمنی پرقدرت‌تر و با دوام‌تر در مقابل ویروس را ایجاد می‌کند. ادجوانت ها در بیشتر واکسن ها از نوع نمک های آلومینیومی هستند، اما در واکسن استرالیایی-ایرانی اسپایکوژن از ادجوانت های غیر آلومینیومی استفاده شده است. چراکه هم ایمنی مطلوبی اینجاد می کند و هم عوارض کمتری نسبت به ادجوانت های آلومینیومی دارد.
نتیجه گیری:
در سراسر دنیا انواع مختلفی از واکسن های علیه کرونا تولید شده است. مانند واکسن سینوفارم، آسترازنکا، فایزر و….. . واکسن اسپایکوژن به عنوان نخستین واکسن کرونا ساخت بخش خصوصی ابران معرفی شده است. این واکسن موفق به دریافت مجوز مصرف اضطراری از سازمان غذا و دارو شده است. نتایج حاصل از مطالعات بالینی فاز دو واکسن اسپایکوژن نشان می دهد که این واکسن پاسخ ایمنی را در ۸۷% شرکت کنندگان در مطالعه القا کرد. همچنین این واکسن ایمن است و میزان عوارض جانبی آن کمتر است. این واکسن همچنین دارای تحمل پذیری قابل قبولی است.