این روزها سراسر جهان درگیر یک بیماری ویروسی شایع بنام COVID-19 هستند. ویروس در زبان لاتین به معنای هرگونه ماده سمی می‌باشد. این ذرات بسیار ریز و میکروسکوپی یک عامل بیماری‌زا می‌باشند که فقط درسلول‌های یک ارگانیسم تکثیر می‌یابند. ویروس‌ها انگل‌های داخل سلولی هستند که مواد ژنتیکی آنها در یک پوشش پروتئینی جای دارد. این موجودات زنده می‌توانند انواع مختلف شکل‌های حیات را آلوده کنند. تاکنون بیش از ۶۰۰۰ گونه مختلف از ویروس‌ها شناسایی شده‌اند.
انواع ویروس ها و راه انتقال آنها
ویروس ها از لحاظ نوع ماده ژنتیکی به دو دسته تقسیم می‌شوند. ویروس‌های DNA دار و RNA دار. ویروس‌ها جهت ادامه حیات و شیوع، دارای مکانیسم‌های دقیق و پیچیده‌ای هستند. از رایج‌ترین راه‌های انتقال بیماری‌های ویروسی می‌توان به تماس مستقیم افراد با یکدیگر از طریق قطرات تنفسی، تماس جنسی و ذرات عفونی معلق در هوا اشاره کرد. ماده ژنتیکی ویروس‌ها دائماً در حال تغییر می‌باشد و در گونه‌های مختلف از خودشان، از نو ترکیب می‌شوند. این ذرات طی این تغییرات مداوم ممکن است عملکرد جدیدی به دست بیاورند و از همیشه قوی‌تر شوند یا عملکرد خود را از دست بدهند. بدلیل اینکه ویروس‌ها هیچ‌گونه ساختمان سلولی و متابولیسم خاصی ندارند، ژنتیک آنها ناشناخته است و تکثیرو پایداری آنها کاملاً به شرایط سلول میزبان وابسته می‌باشد.
کرونا ویروس
با توجه به این توضیحات کرونا ویروس جز ویروس‌های RNA دار تک‌رشته‌ای، پوشش‌دار و با قطر ۸۰-۱۲۰ نانومتر است. تا سال ۲۰۱۹، ۶ نوع کرونا ویروس شناسائی شده است و COVID-19 جز هفتمین آنهاست. این ویروس‌ها عبارتند از: HCoV-NL63، HCoV-229E، HCoV-OC43 و HCoV-HKU1 که فقط بیماری‌های تنفسی خفیف ایجاد می‌کنند ولی دو نوع MERS-CoV و SARS-CoV باعث پاندمی شدند. در مورد نوع جدید ویروس کرونا می‌توان گفت که COVID-19 شباهت فراوانی به SARS-CoV دارد. به علت سازگار شدن این ویروس در بدن خفاش (که دمای بالاتری از بدن انسان دارد،) در مقایسه با SARS-CoV به دما مقاومت بیشتری دارد. از دیگر تفاوت‌های این دو ویروس می‌توان به دوره عفونت‌زایی، انتقال، سرعت انتشار و ویژگی‌های کلینیکی آنها اشاره کرد.
تغییرات رفتاری ویروس
گاهی اوقات ویروس برای عدم شناسائی توسط سیستم ایمنی بدن تغییر ژنتیکی می‌دهد. بنابراین سیستم ایمنی بدن آن را نمی‌شناسد یا آن را به‌عنوان عوامل پاتوژن جدی نمی‌گیرد. به این پدیده فرار از ایمنی می‌گویند. گاهی اوقات هم ویروس در اثر فشار ناشی از واکسن به تغییرات ژنتیکی دست می‌زند و علیرغم دریافت واکسن بازهم بیماری رخ می‌دهد. به این پدیده فرار از واکسن می‌گویند.
تشخیص عفونت ویروسی
پی سی آر یکی از روش‌های رایج تشخیص بیماری‌های ویروسی از جمله تشخیص COVID-19 می‌باشد. برای انجام این تست می‌توان از بافت و مایعات بدن به‌عنوان نمونه کمک گرفت که لازم نیست نمونه حتماً تازه باشد. پی سی آر به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: نوع کیفی و کمی. نوع کیفی فقط نوع میکروارگانیسم و نوع کمی تعداد میکروارگانیسم را مشخص می‌کند. هر کدام از این روش‌ها نیز انواع مختلفی دارند که بر هم مزیت‌هایی دارند.
انواع PCR:
به منظور نتیجه‌گیری بهتر، به غیر از پی سی آر معمولی روش‌های جدیدی از PCR ارائه شده است که به صورت اجمالی توضیح می‌دهیم.
RT-PCR:
الگوی اولیه در این نوع PCR مولکول RNA می‌باشد. از آنجایی که آنزیم DNA پلیمراز قادر به استفاده از RNA به عنوان الگو نمی‌باشد، در این روش پی سی آر یک مرحله به مراحل کلی اضافه می‌شود. که طی این مرحله RNA با استفاده از آنزیم Reverse Transcriptase به cDNA (Complementary DNA) تبدیل می‌شود. سپس بوسیله تکنیک PCR تکثیر می‌یابد.
Nested-PCR:
در این روش جهت افزایش حساسیت PCR از دو جفت پرایمر استفاده می‌شود. به این صورت که ابتدا با یک جفت پرایمر اول در طول ۱۵-۳۰ چرخه، قطعات مشخصی از DNA هدف تکثیر می‌یابند. در مرحله بعد محصول PCR به لوله دیگر منتقل و به عنوان الگو استفاده می‌شود. در این مرحله بوسیله جفت پرایمرهای دوم ادامه PCR انجام می‌شود.
Multiplex PCR:
در این روش از چند جفت پرایمر اختصاصی برای هدف‌های مختلف استفاده می‌شود. در بخش میکروبیولوژی با استفاده از این روش امکان شناسایی چندین عامل پاتوژن بطور همزمان در یک نمونه وجود دارد. برتری PCR بر کشت بدین صورت است که کشت نمونه‌ها حداقل ۲۴ ساعت و گاهی چندین هفته طول می‌کشد تا مثبت شود. و حتی با مصرف آنتی‌بیوتیک ممکن است جواب تست منفی شود. یا اینکه اگر نمونه‌های بالینی با تاخیر به آزمایشگاه فرستاده شود کشت بعضی از عوامل عفونی ممکن است منفی شود. ولی PCR محدودیت‌های ذکر شده کشت را ندارد و نتیجه آن در عرض چند ساعت آماده می‌شود.
علائم آزمایشگاهی COVID-19
در این بیماری دوره پنجره (Window period) حدود ۷ روز طول می‌کشد و آن زمانی است که هنوز آنتی‌بادی ساخته نشده است. IgM بعنوان اولین آنتی‌بادی از روز هفتم شروع به سنتز می‌کند و حدوداً در روز ۲۱ام بیماری ناپدید می‌شود. IgG در روز ۱۴ بیماری شروع به سنتز کررده و تولید آن ادامه پیدا می‌کند. دوره بدون علامت بیماری از زمان ابتلا تا روز ۵ام و دوره شروع علائم بالینی از روز ۵ تا حدود ۸ام است. بیماری از روز ۱۴ شروع به فروکش کردن می‌کند و با شروع تغییر پاسخ ایمنی همورال از IgM به IgG همخوانی دارد. بیماری حدوداً روز ۲۸ام برطرف می‌شود. تمام آنتی‌بادی های تولید شده علیه ویروس کرونا از نوع خنثی کننده ویروس نیستند و در برخی موارد حتی باعث افزایش آلودگی سلول‌های دارای رسپتور آنتی بادی (FcR) از جمله ماکروفاژها می‌شود. آنتی‌بادی های ناکارآمد، از طریق Fab خود به ویروس و از طریق Fc خود به سلول‌های دارای FcR متصل می‌شوند و در حقیقت کمپلکس آنتی بادی با FcR نقش رسپتور ویروس جهت ورود ویروس به سلول را تقلید می‌کند.
