معمولاً بارها و بارها اصطلاح کشت میکروبی به گوشمان خورده است. فرآیند کشت میکروبی، دامنه بسیار وسیعی دارد . هر دانشجویی که دریکی از رشته‌های علوم زیستی تحصیل می‌کند بارها از انواع محیط کشت برای انجام آزمایش‌های خود استفاده کرده است. پتری دیش، اولین و کاربردی‌ترین وسیله برای کشت میکروبی است. در مقاله پیش رو تلاش می‌کنیم تا کاربرد پتری دیش در کشت میکروبی را برای شما شرح دهیم. در ابتدا تعریف مختصری از فرآیند کشت میکروبی و نحوه انجام آن را توضیح می‌دهیم.
کشت میکروبی چیست؟ کاربرد کشت میکروبی
درروش کشت میکروبی محیطی ایجاد می‌شود که تمام فاکتورهای موردنیاز برای رشد یک‌گونه باکتری خاص فراهم باشد. باکتری‌ها در داخل این محیط قرارگرفته و تکثیر می‌شوند.بررسی دما، اسیدیته، نوع بستر، مواد غذایی و اکسیژن در کشت میکروبی اهمیت بالایی دارد. پس از رشد باکتری در محیط کشت خاص خود، از محیط کشت نمونه گرفته می‌شود تا باکتری موردنظر شناسایی‌شده و بیماری‌زا بودن و نبودن آن بررسی شود. به‌عنوان‌مثال نمونه‌ای از گلو توسط سوآپ برداشته می‌شود باید برای بررسی وجود میکروارگانیسم‌های ایجادکننده استرپتوکوک در یک محیط کشت خاص کشت داده شود. پس از شناسایی نوع باکتری آلوده‌کننده روند درمان و آلودگی‌زدایی شروع می‌شود. در ادامه کاربردهای بیشتری از کشت میکروبی گفته می‌شود.
ضرورت کشت باکتری
با انجام آزمایش‌های میکروسکوپی باکتری‌ها را نمی‌توان از هم تشخیص داد بنابراین با کشت نمونه‌های بالینی و انجام آزمایش‌های بیوشیمیایی و سرولوژیک می‌توان شناسایی باکتری‌ها را انجام داد.
- با شناسایی میکروب یا عاملی که باعث ایجاد بیماری‌های عفونی‌شده می‌توان مقاومت و همچنین حساسیت آن‌ها را در برابر داروهایی که برای درمان آن‌ها تجویز می‌شود را تعیین کرد.
- با کشت میکروب‌ها و تهیه آنتی‌ژن از آن‌ها می‌توان بیماری‌های عفونی را در آزمایش‌های سرمی تشخیص داد.
- با کشت باکتری می‌توان سرم و واکسن از آن‌ها تهیه کرد.
- همچنین برای ساخت آنتی‌بیوتیک‌ها و فرآورده‌های بیولوژیکی از باکتری‌ها، آن‌ها را کشت می‌دهند.
از چه ابزاری برای کشت میکروبی استفاده می‌کنیم :
درروند کشت باکتری دو وسیله مهم و پرکاربرد وجود دارد. یکی میله پلاتینی که به آن آنس نیز گفته می‌شود. برای کشت باکتری در محیط‌های عمیق استفاده می‌شود مثل کشت عمقی باکتری در محیط SIM است که برای تشخیص باسیل‌های روده‌ای استفاده می‌شود. شکل دیگری از آنس وجود دارد که لوپ نامیده می‌شود. لوپ همانند آنس بوده با این تفاوت که سر آن دارای یک حلقه ۲تا۴ میلی‌متری است که می‌توان مقداری نمونه جامد یا قطره‌ای از نمونه مایع را برداشت.
دومین ابزار مورداستفاده که برای برداشت نمونه از آن استفاده می‌شود، سوآپ است. از سوآپ برای نمونه‌برداری از مایعات و مخاط استفاده می‌شود. برای مثال برای تشخیص بیماری کرونا با استفاده از سوآپ نازال و یا اورال از بینی و حلق فرد مشکوک به کرونا نمونه‌برداری می‌شود. سپس برای تشخیص ویروس در محیط vtm نگه‌داری و کشت داده می‌شود. برای مطالعه بیشتر در این مورد می‌توانید به مقاله نمونه گیری کرونا مراجعه کنید. سوآپ برای پخش کردن نمونه باکتری روی محیط جامد، گرفتن نمونه زیستی از بدن افراد و انتقال باکتری بدون اهمیت دادن به مقدار آن مناسب است.
سومین وسیله برای برداشتن نمونه‌های مایع سمپلر است. درصورتی‌که مقدار و اندازه دقیق مایع مهم باشد از سمپلر استفاده می‌کنیم. در غیر این صورت از پیپت پاستور هم برای جابه‌جایی نمونه به محیط کشت نیز می‌توان استفاده کرد.
در تصویر زیر نمونه ای از کشت خطی توسط سوآپ را مشاهده می‌کنید.
کاربرد پتری دیش در کشت میکروبی
همان‌طور که گفتیم برای نمونه‌برداری از ابزار مختلفی می‌توان استفاده کرد. پس از نمونه‌برداری، میکروارگانیسم‌ها باید به محیط کشت منتقل شوند تا در آنجا مراحل رشد و تکثیر را طی کنند. سپس برای نمونه‌برداری و تشخیص نوع باکتری و گونه آن سایر مراحل انجام شود.
پتری دیش ظرفی گرد و دردار بوده که در دو جنس شیشه‌ای و پلاستیکی در آزمایشگاه یافت می‌شود. درب پتری دیش را برداشته و محیط کشت را که ابتدا مایع و داغ است را در ظرف پتری دیش ریخته منتظر می‌مانیم تا سرد و جامد شود. حالا محیط کشت آماده کشت میکروب‌ها است. پس از کشت باکتری درب پتری دیش را گذاشته و آن به‌صورت وارونه انکوبه می‌کنیم. انکوبه کردن از جمع شدن آب در محیط کشت و پخش شدن کلنی‌ها جلوگیری می‌کند.
پتری دیش اولین و پرکاربردترین وسیله برای کشت میکروبی بوده که انواع محیط‌های کشت با ترکیبات متفاوت را می‌توان آماده کرد و داخل پتری دیش بریزیم. وسایل دیگری نیز برای کشت میکروبی وجود دارد مانند لوله‌آزمایش یا لوله‌های کشت است.
همان‌طور که گفتیم پتری دیش در دو جنس شیشه‌ای و پلاستیکی موجود است. در ادامه به شرح این دو نوع می‌پردازیم.
پتری دیش شیشه‌ای
پتری دیش یا نام دیگر آن پلیت نیز می‌باشد. گاهی پتری دیش‌ها از جنس شیشه ساخته می‌شوند. این پلیت‌ها به‌راحتی قابل اتوکلاو هستند و چندین بار می‌توانند مورداستفاده قرار می‌گیرند.
پتری دیش پلاستیکی
پتری دیش‌های پلاستیکی همانند پتری دیش‌های شیشه‌ای می‌باشد، با این تفاوت که جنس پلاستیکی آن مانع از قابلیت اتوکلاو شدن آن می‌شود. به این صورت که پس از استفاده از این پلیت‌ها آن‌ها را دور می‌اندازند.
نتیجه گیری:
پتری دیش که نام دیگر آن پلیت نیز هست، وسیله بسیار پرکاربرد در آزمایشگاه هست. پلیت‌ها معمولاً با محیط‌های کشت متفاوت پر می‌شوند نوع محیط کشت بسته به نوع آزمایش و مواد تشکیل دهنده آن دارد. از انواع محیط کشت می توان به نوترینت براث، نوترینت آگار، بلاد آگار، شکلات آگار، ائوزین متیلن بلو، مک کانکی آگار، مانیتول سالت آگار، بایل اسکولین آگار، مولر هینتون آگار و…. اشاره کرد. پس از کشت باکتری در محیط کشت، باکتری های رشد کرده جدا می شوند و برای تشخیص نوع باکتری رنگ‌آمیزی شده و زیر میکروسکوپ مشاهده می‌شوند. بنابراین از این تکنیک می‌توان برای شناسایی انواع میکروارگانیسم‌ها استفاده کرد. و در صورت نیاز برای درمان آن‌ها دارو تجویز کرد.
شما می‌تواند برای خرید پتری دیش در اندازه های ۳.۵-۷-۱۰و۱۵ سانت به سایت سنا تشخیص آزما مراجعه کنید.